دی متیل گلی اکسیم (دلتاکم) Dimethylglyoxime (DeltaChem)

معرفی دی متیل گلی اکسیم مرک

الف: روش ساده و سریع تشخیص نیکل، شهابسنگ

1. مواد و وسایل

 پودر دی متیل گلی اکسیم  (DMG) / اتانول/ آمونیاک پنبه/ کاغذ سمباده ریز

2. آماده‌سازی سریع معرف DMG 

 حدود نیم گرم از  DMG را در 100 میلی لیتر (100 سی سی) اتانول حل کنید. با کمی حرارت دادن انحلال بهتر صورت خواهد گرفت.

3. روش مرحله‌به‌مرحله انجام تست

• در محیط دارای تهویه خوب و دور از شعله کار کن. دستکش و عینک بزن.
• با کاغذ سمباده یا تیغه، قسمت کوچکی از سطح سنگ را به آرامی بسای تا پوشش سطحی (پوستهٔ هواخورده، اکسید یا گرد) برداشته شود و لایهٔ تازه‌تری از ماده نمایان گردد. این کار شانس آزاد شدن یون‌ها را بالا می‌برد. 
• یک تکه پنبه را به محلول DMG/اتانول آغشته کن (نه خیسِ قطره‌قطره — فقط مرطوب).
• پنبهٔ آغشته را به مدت 10–30 ثانیه محکم و با فشار ملایم روی ناحیه ساییده‌شده بمال یا بگذار تا محلول با سطح تماس مستقیم پیدا کند.
• حالا چند قطره آمونیاک (یا پنبهٔ دوم آغشته به آمونیاک خیلی رقیق) را به همان ناحیه اضافه کن تا محیط محل تماس کمی قلیایی شود. (آمونیاک را مستقیم در حجم زیاد استفاده نکن؛ قطره‌قطره یا پنبهٔ کوچک آغشته کافی است.)
• ۳۰–۶۰ ثانیه صبر کن و محل را بررسی کن
• علامت مثبت: ظهور رنگ قرمز/صورتی روشن روی پنبه یا سطح — نشان‌دهندهٔ وجود نیکل است.

ب:  روش عملی و دقیق تشخیص نیکل، شهابسنگ

1. مواد و وسایل 

   نمونه شهاب‌سنگ (پودر شده): حدود 0.5 g/ اسید نیترک غلیظ (HNO₃) / آب دیونیزه/ دی‌متیل‌گلی‌اکسیم (DMG)/ اتانول/ آمونیاک (محلول 25% یا رقیق‌تر)/ بالن / بشر / ارلن کوچک/ هود/ همزن مغناطیسی (اختیاری)/ قیف شیشه‌ای/ فیلتر کاغذی/ pH متر یا نوار pH (برای تنظیم قلیایی بودن)/ وسایل حفاظت فردی (عینک، دستکش، روپوش)

2. آماده‌سازی معرف DMG (محلول 0.5% w/v در اتانول)

•  0.5 گرم از DMG را در 100 mL اتانول حل کنید (همراه با کمی حرارت). در ظرف قهوه‌ای نگهداری کنید (حساس به نور نباشد). محلول آماده تا چند هفته پایدار است در دمای آزمایشگاه. محلول تهیه شده را دور از شعله نگهداری کنید.

3. مرحلهٔ هضم نمونه (برای تبدیل Ni فلزی/آلیاژ به یون Ni²⁺)

• این بخش حیاتی است؛ اگر Ni به صورت فلزی/آلیاژ باشد بدون اکسیداسیون به یون، DMG رسوب قرمز تشکیل نمی‌دهد.
• در زیر هود، 0.5 g پودر نمونه را در ارلن تمیز قرار دهید.
• به آرامی 5–10 mL اسید نیتریک غلیظ (HNO₃) اضافه کنید. 
• گرم کنید (حمام آب گرم یا هیتردار کم‌دما) تا واکنش کند و گازهای حاصل خارج شوند — تا وقتی که بیشتر فلز حل شود. اگر رسوب مقاومی باقی ماند ممکن است هضم تکمیلی (افزودن کمی HCl یا استفاده از مخلوط HCl/HNO₃ = اَکوا رجیا) لازم شود — اما اَکوا رجیا خطرناک است؛ فقط در شرایط کنترل‌شده استفاده شود.
• پس از حل شدن یا تا حد ممکن، محلول را خنک کنید و در صورت نیاز تا حجم ~25 mL با آب دیونیزه رقیق کنید.
• اگر محلول خیلی اسیدی است، تا حدود pH ~2 با آب رقیق کنید قبل از ادامه.

4. مرحلهٔ استخراج و آماده‌سازی برای تست DMG

• اگر محلول حاصل خیلی اسیدی است، آن را تا pH خنثی حدود pH 6–7 با افزودن قطره‌قطره آمونیاک رقیق یا محلول بافر قلیایی تنظیم کنید.
• سپس با افزودن آمونیاک بیشتر، محلول را به قلیایی ضعیف تا متوسط (pH ~8–9) برسانید. (DMG در محیط بسیار قلیایی ممکن است واکنش‌های جانبی داشته باشد؛ هدف pH حدود 8–9 است).
• از پی‌اچ متر یا نوار pH استفاده کنید؛ اضافه‌کردن آمونیاک را قطره‌قطره انجام دهید و هم بزنید.
• (اختیاری) اگر در محلول رسوب‌های نامطلوب (مثلاً هیدروکسید آهن) شکل گرفت، فیلتر کنید تا مایع شفاف‌تری برای تست به دست آید. DMG رسوب قرمزِ Ni معمولاً واضح است و در فاز آبی تشکیل می‌شود.

5. انجام تست DMG (تشخیص نیکل)

• به مقدار 5–10 mL از محلول نمونه در لوله آزمایش یا بشری کوچک منتقل کنید.
• چند قطره محلول DMG در اتانول (مثلاً 0.5% DMG/EtOH) به محلول اضافه کنید (شروع با 2–3 قطره برای 5 mL نمونه؛ در صورت نیاز کم‌کم افزایشی اضافه کنید).
• هم بزنید و چند دقیقه صبر کنید.
• علامت مثبت: تشکیل رسوب قرمز/قرمز-صورتی روشن (Ni(DMG)₂) که معمولاً به‌صورت ذرات معلق یا رسوب ته‌نشین‌شونده دیده می‌شود. این رسوب خاص و چشمگیر است.
• اگر رسوب تشکیل نشد، احتمالاً یا Ni در نمونه وجود ندارد یا Ni هنوز به صورت فلزی/قابل حل نیست (یا pH مناسب نیست).
• برای اطمینان می‌توانید مقدار آمونیاک را کمی تنظیم کنید (pH ~8–9) و دوباره DMG اضافه کنید.

خواص و ویژگی های دی متیل گلی اکسیم

دی متیل گلی اکسیم ترکیبی با شکل ظاهری پودر سفید مایل به شیری رنگ و بدون بو است. فرمول ساختاری آن به صورت HO-N=C(CH3)-C(CH3)=N-OH بوده و نام آیوپاک آن N’,N’-دی هیدروکسی-2,3-بوتان دی ایمین است. همچنین این ترکیب با نام های دی استیل دی اکسیم، بوتان-۲و۳-دی اکسیم و واکنشگر چوگایف نیز شناخته می شود. جرم مولی دی متیل گلی اکسیم 116.120 گرم بر مول است و دارای چگالی1.37 گرم بر سانتیمتر مکعب می باشد.

حلالیت کمی در آب دارد به طوریکه می توان گفت تقریبا نامحلول است، اما در حلال هایی مانند متانول، استون، اتر، پیریدین و محلول سدیم هیدروکسید محلول است. نقطه ذوب آن حدود 240 درجه سانتیگراد و نقطه جوش آن 217 درجه سانتیگراد است. این ترکیب اشتعال پذیر بوده و برای انسان و محیط زیست سمی است و به همین دلیل هنگام کار با آن نکات ایمنی باید رعایت شود. به دلیل نامحلول بودن در آب و خاصیت کمپلکس سازی با فلزات سنگین از آن برای جداسازی استفاده می شود. ساختار شیمیایی آن در شکل زیر ارائه شده است:


 

کاربرد دی متیل گلی اکسیم

• کمپلکس دهنده با فلزات سنگین مانند نیکل، پالادیوم و کبالت است. زمانیکه با نیکل کمپلکس تشکیل می دهد رسوب قرمز رنگ ایجاد می کند. همچنین در صورت تشکیل کمپلکس با پالادیوم، و در ادامه آن رقیق کردن آن با کلریدریک اسید، رنگ زرد ایجاد می کند.

• در پزشکی به منظور تشخیص بیماری های پوستی مانند خشکی و درماتیت کاربرد دارد.

• این ترکیب در شیمی تجزیه به عنوان شناساگر و معرف بسیار پرکاربرد است. همچنین از آن به عنوان رسوب دهنده و شناساگر فوتومتریک یون فلزات سنگین مانند کبالت، نیکل و پالادیوم استفاده می کنند. 

• به منظور پاکسازی و شستشوی لیتیم در باتری های لیتیومی کاربرد دارد.

• به منظور تعیین مقدار یون آهن (lll) محلول در آب استفاده می شود. این روش یک روش مناسب جهت تعیین مقدار یون آهن موجود در دریاها می باشد.
   

نکات ایمنی کار با دی متیل گلی اکسیم

فروش دی متیل گلی اکسیم دلتاکم

خرید دی متیل گلی اکسیم دلتاکم